Theodor Heuss
Ilustracja Znaczek pocztowy z okazji 125. rocznicy urodzin Theodora Heussa (2009) | |||
Data i miejsce urodzenia | 31 stycznia 1884 | ||
---|---|---|---|
Data i miejsce śmierci | 12 grudnia 1963 | ||
Prezydent Republiki Federalnej Niemiec | |||
Okres | od 13 września 1949 | ||
Przynależność polityczna | FDP | ||
Pierwsza dama | Elly Heuss-Knapp | ||
Poprzednik | pierwszy prezydent RFN | ||
Następca | |||
Odznaczenia | |||
| |||
|
Theodor Heuss (ur. 31 stycznia 1884 w Brackenheim, zm. 12 grudnia 1963 w Stuttgarcie) – niemiecki polityk i publicysta, pierwszy prezydent RFN (1949–1959), założyciel i pierwszy przewodniczący Wolnej Partii Demokratycznej (FDP). Uważany za jednego z ojców niemieckiej Ustawy Zasadniczej[1].
Życiorys
Syn mistrza budowlanego Ludwiga Heussa (1853–1903) i jego żony Elisabeth Gümbel (1853–1927)[2]. Miał dwóch starszych braci lekarza Ludwiga (1881–1932) i architekta Hermanna (1882–1959)[3]. Po maturze Heuss studiował ekonomię i historię sztuki na uniwersytetach w Monachium i w Berlinie. W 1905 uzyskał tytuł doktora nauk politycznych, pod kierunkiem Lujo von Brentano, za pracę naukową o uprawach i producentach win w regionie Heilbronn nad Neckarem[4].
Po studiach został współpracownikiem Friedricha Naumanna, publikując od 1905 do 1912 w prowadzonym przez niego liberalnym tygodniku Die Hilfe[5]. W 1910 roku zaczął współpracę z Postępową Partii Ludową[4].
Następnie przeniósł się do Heilbronn, gdzie w latach 1912–1918 był redaktorem naczelnym Neckar-Zeitung(inne języki), dodatkowo pisał felietony do ukazującego się w Monachium czasopisma Der Kunstwart oraz fachowego pisma o sztuce dekoracyjnej Dekorative Kunst, gdzie pisał o architekturze i projektowaniu[6].
W 1918 powrócił do Berlina, gdzie wstąpił do Niemieckiej Partii Demokratycznej (DDP) i został członkiem zarządu Deutscher Werkbund (pol. Niemiecki Związek Twórczy). W latach 1918–1922 był redaktorem tygodnika Deutsche Politik. W 1919 roku został wybrany do rady dzielnicy Berlina – Schönebergu, a rok później został zatrudniony na stanowisku docenta w berlińskiej Hochschule für Politik. Od 1923 do 1926 wydawał pismo Die Deutsche Nation.[7]
W latach 1924–1928 i 1930-1933 był posłem do Reichstagu z list DDP[2]. W swojej publikacji Hitlers Weg, krytykował Hitlera i nazizm, a książka ta była publicznie palona w Berlinie podczas zorganizowanej przez narodowych socjalistów akcji palenia książek w 1933 roku[4][8].
Po dojściu Hitlera do władzy zwolniony z pracy na uczelni i pozbawiony mandatu posła[7]. Ograniczył działalność publicystyczną (w 1936 roku otrzymał zakaz publikowania), skupiając się na pisaniu biografii – w 1937 napisał biografię Friedricha Naumanna, w 1940 Antona Dohrna oraz w 1942 Justusa von Liebiga. Pod pseudonimem Thomas Brackheim nawiązał współpracę z tygodnikiem Frankfurter Zeitung(inne języki)[9],, a w 1940 roku napisał osiem niepolitycznych artykułów do kontrolowanego przez Ministerstwo Propagandy tygodnika Das Reich[10]. W czasie wojny utrzymywał stałe kontakty z działaczami antyhitlerowskiego ruchu oporu, w tym z Julisem Leberem[9].
W 1945 Heuss został powołany przez amerykańskie władze okupacyjne na stanowisko ministra kultury w Wirtembergii-Badenii. W tym samym roku był jednym z założycieli tygodnika Rhein-Neckar-Zeitung(inne języki)[2]. W 1946 został członkiem landtagu i przewodniczącym nowo powołanej w amerykańskiej strefie okupacyjnej partii liberalnej – Demokratische Volkspartei (DVP). Rok później uzyskał posadę profesora honorowego na Technische Hochschule w Stuttgarcie i został wybrany do Rady Parlamentarnej Niemiec[4].
12 grudnia 1948 w Happenheim zainicjował powstanie Wolnej Partii Demokratycznej (FDP) i został wybrany jej pierwszym przewodniczącym[11]. W sierpniu 1949 zdobył mandat deputowanego do Bundestagu, a 12 września tegoż roku został wybrany przez Zgromadzenie Federalne na pierwszego Prezydenta Republiki Federalnej, w 1954 roku bez głosów przeciwnych wybrany na drugą pięcioletnią kadencję[2]. W 1951 roku ustanowił nowe niemieckie odznaczenie państwowe – Order Zasługi Republiki Federalnej Niemiec[12].
Po zakończeniu drugiej kadencji zamieszkał w Stuttgarcie. W 1963 roku opublikował swoje wspomnienia, w grudniu tego samego roku zmarł wskutek komplikacji po operacji amputacji kończyny dolnej. Został pochowany na Cmentarzu leśnym w Stuttgarcie[13].
W 1957 imieniem Theodora Heussa nazwano statek ratownictwa morskiego. W 1987 ten 23-metrowy statek został przeprowadzony morzem, rzekami i lądem z Bremerhaven do Monachium, gdzie na dziedzińcu Deutsches Museum udostępniono go do zwiedzania[14].
Życie prywatne
11 kwietnia 1908 Heuss zawarł związek małżeński z Elly Knapp (1881–1952), z którą miał syna Ernsta Ludwiga (1910-1967). Ślubu udzielił im Albert Schweitzer, z którym Elly Knapp była zaprzyjaźniona[2].
Upamiętnienie
Wizerunek Theodora Heussa został umieszczony na obiegowych monetach okolicznościowych RFN o nominale 2 marek bitych w latach 1970–1987[15].
Przypisy
- ↑ Theodor Heuss [online], www1.wdr.de, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2023-03-18] (niem.).
- ↑ a b c d e DeutscheD. Biographie DeutscheD., Heuss, Theodor – Deutsche Biographie [online], deutsche-biographie.de [dostęp 2023-03-18] (niem.).
- ↑ Im Schatten des berühmten Bruders – STIMME.de [online], stimme.de [dostęp 2023-03-18] (niem.).
- ↑ a b c d Stiftung Deutsches HistorischesS.D.H. Museum Stiftung Deutsches HistorischesS.D.H., Stiftung Haus der Geschichte der BundesrepublikS.H.G.B. Deutschland Stiftung Haus der Geschichte der BundesrepublikS.H.G.B., Gerade auf LeMO gesehen: LeMO Biografie: Theodor Heuss [online], hdg.de [dostęp 2023-03-18] (niem.).
- ↑ Heuss Theodor, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-03-18] .
- ↑ Heuss [online], adk.de [dostęp 2023-03-18] (niem.).
- ↑ a b Article: Theodor Heuss (1949 – 1959) [online], Der Bundespräsident [dostęp 2023-03-18] (ang.).
- ↑ Theodor Heuss | German statesman | Britannica [online], britannica.com [dostęp 2023-03-18] (ang.).
- ↑ a b Gedenkstätte Deutscher Widerstand – Biografie [online], gdw-berlin.de [dostęp 2023-03-18] .
- ↑ Heuss an Oskar Stark, 25. Februar 1941. w: Elke Seefried: Theodor Heuss; In der Defensive. Briefe 1933-1945. Monachium 2009, s. 399.
- ↑ Personal Information: Theodor Heuss (1884-1963) [online], Willy Brandt Biografie [dostęp 2023-03-18] (ang.).
- ↑ Artikel: Verdienstorden der Bundesrepublik Deutschland [online], Der Bundespräsident [dostęp 2023-03-18] (niem.).
- ↑ Artikel: Theodor Heuss (1949 – 1959) [online], Der Bundespräsident [dostęp 2023-03-18] (niem.).
- ↑ Schreiber-Bogen Kartonmodellbau [online], schreiber-bogen.de [dostęp 2023-03-18] .
- ↑ Niemcy 2 marki, 1970-1987 – Theodor Heuss. 20 rocznica Republiki Federalnej (1949-1969). ucoin.net. [dostęp 2024-06-22].
- p
- d
- e
- od 1949
| |
Pełniący obowiązki |
|
---|
- ISNI: 0000000121252395
- VIAF: 27106174
- ULAN: 500048713
- LCCN: n50082858
- GND: 118550578
- NDL: 01188933
- LIBRIS: rp3695n935q2cwf
- BnF: 121632213
- SUDOC: 030159873
- SBN: RAVV047226
- NLA: 36554759
- NKC: jn20000720105
- BNE: XX1223070
- NTA: 068859619
- BIBSYS: 90062931
- CiNii: DA03116533
- Open Library: OL127919A
- PLWABN: 9810532183805606
- NUKAT: n94207385
- J9U: 987007262672705171
- LNB: 000001318
- CONOR: 22170211
- PWN: 3911513
- Britannica: biography/Theodor-Heuss
- БРЭ: 4663931
- NE.se: theodor-heuss
- SNL: Theodor_Heuss
- DSDE: Theodor_Heuss
- Hrvatska enciklopedija: 25318