Wojna kontynuacyjna
II wojna światowa, front wschodni | |||
Finowie przekraczają murmańską linię kolejową (1941) | |||
Czas | 25 czerwca 1941 – 19 września 1944 | ||
---|---|---|---|
Miejsce | Karelia, obwód murmański | ||
Terytorium | Finlandia, ZSRR | ||
Przyczyna | niepowodzenie pierwszej agresji ZSRR na Finlandię (1939–1940) | ||
Wynik | rozejm moskiewski: | ||
Strony konfliktu | |||
| |||
Dowódcy | |||
| |||
Siły | |||
| |||
Straty | |||
| |||
brak współrzędnych | |||
|
Wojna kontynuacyjna (fiń. jatkosota), wojna radziecko-fińska 1941–1944 – wojna pomiędzy Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich a Finlandią prowadzona od 25 czerwca 1941 do 19 września 1944.
Przebieg
Działania wojenne rozpoczęte zostały przez agresję ZSRR na neutralną Finlandię, dokonaną bez wypowiedzenia wojny w trzy dni po rozpoczęciu przez III Rzeszę operacji Barbarossa, nalotami sowieckiego lotnictwa bombowego na lotniska i miasta Finlandii przeprowadzonymi w dniach 25–26 czerwca 1941. W tej sytuacji Finlandia wypowiedziała wojnę ZSRR, mając zamiar odzyskać tereny utracone w marcu 1940 w czasie wojny zimowej – stąd nazwa wojna kontynuacyjna.
Zadanie to udało się wojskom fińskim (w sile 16 dywizji piechoty, 2 dywizji strzelców oraz 1 brygady kawalerii pancernej) zrealizować do końca sierpnia 1941, ale na niektórych odcinkach frontu kontynuowały one ofensywę i wdarły się na terytorium radzieckie. Finlandia przystąpiła też do paktu antykominternowskiego (25 listopada 1941), a także udostępniła III Rzeszy północną część swego terytorium, skąd siły niemieckie rozpoczęły ofensywę w kierunku Murmańska (operacja Silberfuchs).
Fińskie natarcie na Przesmyku Karelskim w kierunku Leningradu zostało wstrzymane we wrześniu, jednak we wschodniej Karelii ofensywa była kontynuowana do 6 grudnia 1941. Finowie dotarli tam aż do jeziora Onega i rzeki Świr, po czym front ustabilizował się na następne dwa i pół roku, do czerwca 1944. W dniu zakończenia fińskiej ofensywy – 6 grudnia 1941 – fiński parlament podjął uroczystą uchwałę o zjednoczeniu wyzwolonych ziem z Finlandią, natomiast zajętym terytoriom sowieckim (tzn. nie należącym do Finlandii przed wybuchem wojny zimowej) nadano status okupacyjny. Jednocześnie rozpoczęto demobilizację – do wiosny 1942 180 tysięcy żołnierzy wróciło do domów.
Zmianę sytuacji przyniosła operacja wyborsko-pietrozawodzka, przeprowadzona w lecie 1944 przez Armię Czerwoną. W jej wyniku Finowie zostali wyparci z Linii Mannerheima oraz portu Viipuri. Armia Czerwona nie przełamała jednak całkowicie obrony i nie weszła w przestrzeń operacyjną Finlandii. Po lądowaniu aliantów w Normandii 6 czerwca 1944 Józef Stalin zaczął wycofywać jednostki z kierunku północnego, aby użyć ich na kierunku strategicznie ważniejszego natarcia w Polsce i Niemczech, a Finowie zostali zmuszeni do podpisania zawieszenia broni (4 września), a wkrótce potem rozejmu moskiewskiego (19 września)[1]. Następnie, wskutek nacisków ze strony radzieckiej, Finlandia podjęła działania przeciw wojskom niemieckim w Laponii (wojna lapońska).
Wojna kontynuacyjna formalnie zakończyła się traktatem paryskim, podpisanym 10 lutego 1947, w którym potwierdzono zdobycze terytorialne ZSRR z marca 1940. Ponadto Finlandia utraciła na rzecz ZSRR kolejne tereny (okolice Petsamo) oraz flotę wojenną, zgodziła się na limity we własnej armii, dzierżawę półwyspu Porkkala na 50 lat i spłatę odszkodowań wojennych.
W 2007 w Finlandii opublikowano informację, że w 1991 władze tego kraju otrzymały propozycję odkupienia za 15 mld dolarów Karelii, jednak powołana przez prezydenta Mauno Koivisto grupa ekspertów ustaliła, że szacowane na 70 mld dol. koszty odbudowy i naprawy tamtejszej infrastruktury byłyby zbyt wysokie dla budżetu państwa. Informacjom tym zaprzeczył zarówno Koivisto, jak i inni ówcześni politycy. W 2019 r. były wiceminister spraw zagranicznych Rosji Andriej Fiodorow potwierdził, że w 1991 roku władze ZSRR chciały sprzedać Finlandii za 15 mld dol. Karelię i rejon Petsamo, a w 1992 taką samą propozycję powtórzył doradca prezydenta Rosji Giennadij Burbulis. Sam Burbulis zdecydowanie jednak temu zaprzeczył[2].
Mapy
- Lipiec 1941
- Grudzień 1941
- Rok 1942
- Tereny zajęte przez wojska fińskie
Wojna w filmie
O wojnie kontynuacyjnej powstały dwa dzieła w kinematografii fińskiej: Tali-Ihantala 1944 (2007) w reż. Åkego Lindmana i Sakariego Kirjavainena i Tuntematon sotilas (2017)[3]. Motyw wojen sowiecko-fińskich z lat 1939–1940 i 1941–1944 porusza także rosyjski film z 2002 pt.: Kukułka (ros. Кукушка) w reż. Aleksandra Rogożkina.
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Wielka Brytania wypowiedziała wojnę Finlandii 6 grudnia 1941 r., lecz praktycznie jedynym jej aktem było przeprowadzenie lotniczo-morskiego rajdu na Petsamo.
Przypisy
Bibliografia
- Tadeusz Konecki, Skandynawia w drugiej wojnie światowej, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 2003.
- Mark Sołonin, 25 czerwca. Głupota czy agresja?, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2011.
- p
- d
- e
- wojna kontynuacyjna
- kontrofensywy sowieckie 1941/1942
- Morze Bałtyckie
- Morze Czarne
- sowieckie naloty na Warszawę
- kapitulacja III Rzeszy
- Przemarsz niemieckich jeńców wojennych w Moskwie
- Parada Zwycięstwa w Moskwie
- PWN: 3997514
- Uppslagsverket Finland: Fortsaettningskriget
- DSDE: Fortsættelseskrigen