Zawójkowate
Valvatidae[1] | |||
J.E. Gray, 1840 | |||
Muszla zawójki pospolitej (Valvata piscinalis) | |||
Systematyka | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | zwierzęta | ||
Typ | mięczaki | ||
Gromada | ślimaki | ||
Podgromada | przodoskrzelne | ||
(bez rangi) | Heterobranchia | ||
Nadrodzina | Valvatoidea | ||
Rodzina | zawójkowate | ||
Typ nomenklatoryczny | |||
Valvata O.F. Müller, 1773 | |||
Synonimy | |||
| |||
| |||
|
Zawójkowate (Valvatidae) – szeroko rozprzestrzeniona rodzina obejmująca drobne, słodkowodne ślimaki skrzelodyszne. Liczy około 70 gatunków. W Polsce w różnych typach wód śródlądowych występują przedstawiciele czterech gatunków należących do tej rodziny.
Etymologia nazwy
Nazwa pochodzi od rodzaju typowego, Valvata (zawójka) (valva, ae łac. – skorupka[3] ).
Cechy morfologiczne
Muszle o zróżnicowanym kształcie, od płasko zwiniętych do szerokostożkowatych, kulisto-stożkowatych, stożkowato-wieżyczkowatych, niewielkie. Wyciągnięta w ryjek głowa zaopatrzona w dwa długie, cienkie, blisko osadzone czułki. Oczy położone u podstawy czułków, tuż za nimi. Noga w części przedniej podzielona na dwa płaty, które w trakcie poruszania odchylają się na boki i ku tyłowi[4] . Skrzele podwójnie pierzaste, leży w pobliżu krawędzi płaszcza, towarzyszy mu leżący z lewej strony czułek płaszczowy, który jest pokryty nabłonkiem rzęskowym. Obydwa te narządy mogą wystawać na zewnątrz jamy płaszcza[4] .
Występowanie
Szeroko rozprzestrzenione na półkuli północnej[4] . W Polsce występują trzy gatunki: zawójka pospolita (Valvata piscinalis) i zawójka płaska (Valvata cristata), rozpowszechnione w całym kraju z wyjątkiem obszarów górskich, oraz zawójka rzeczna (Borysthenia naticina)[4] . Wykazywana z Polski zawójka przypłaszczona (Valvata pulchella)[4] jest obecnie synonimizowana z Valvata piscinalis[5].
Biologia i ekologia
Zajmowane siedliska
Poszczególne gatunki występują w różnych typach zbiorników wodnych i cieków, na dnie piaszczystym, piaszczysto-mulistym, mulistym, głównie w płytkim litoralu. Niektóre gatunki (V. piscinalis f. antiqua) występują także w głębszych partiach wód, w sublitoralu i profundalu[4][6] .
Odżywianie
Filtratory i zdrapywacze. Odżywiają się detrytusem, peryfitonem, zeskrobywanymi radulą fragmentami tkanek roślin wodnych[4] .
Rozmnażanie
Obojnaki, silnie rozwinięte prącie znajduje się poniżej prawego czułka[4] .
Podział systematyczny
Rodzina liczy około 70 współczesnych gatunków[2][7], opisano także ponad 200 gatunków kopalnych[2]. W rodzinie zawójkowatych nie wyodrębniono podrodzin[8], wyróżnia się natomiast następujące rodzaje[2]:
- Amplovalvata Yen, 1952 †
- Ariomphalus Bandel & F. Riedel, 1994 †
- Borysthenia Lindholm, 1914
- Megalovalvata Lindholm, 1906
- Microcyclas Raspail, 1909 †
- Pseudomegalovalvata Kozhov, 1936
- Sinorificium F. Guo, 1982 †
- Valvata O.F. Müller, 1773 – rodzaj typowy
Zobacz też
Przypisy
- ↑ J.E.J.E. Gray J.E.J.E., A manual of the land and fresh-water shells of the British Islands by W. Tyrton. A new edition, Londyn 1840, s. 79 .
- ↑ a b c d e MolluscaBase eds., Valvatidae Gray, 1840, [w:] MolluscaBase [online] [dostęp 2024-05-10] (ang.).
- ↑ Kumaniecki 1975 ↓.
- ↑ a b c d e f g h Piechocki 1979 ↓.
- ↑ MolluscaBase eds., Valvata pulchella S. Studer, 1789, [w:] MolluscaBase [online] [dostęp 2024-05-10] (ang.).
- ↑ Glöer 2002 ↓.
- ↑ Strong E.E., Gargominy O., Ponder W.F. & Bouchet P., Global Diversity of Gastropods (Gastropoda; Mollusca) in Freshwater, „Hydrobiologia”, 595, 2008, s. 149–166 .
- ↑ PhilippeP. Bouchet PhilippeP. i inni, Revised Classification, Nomenclator and Typification of Gastropod and Monoplacophoran Families, „Malacologia”, 61 (1–2), 2017, s. 1–526, DOI: 10.4002/040.061.0201 (ang.).
Bibliografia
- Andrzej Piechocki: Mięczaki (Mollusca) : ślimaki (Gastropoda). T. 7: Fauna słodkowodna Polski. Warszawa ; Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 187. ISBN 83-01-01143-2.
- Peter Glöer: Süßwassergastropoden Nord- und Mitteleuropas. T. Die Tierwelt Deutschlands. Hackenheim: ConchBooks, 2002. ISBN 3-925919-60-0.
- Kazimierz Kumaniecki: Słownik łacińsko-polski. Warszawa: PWN, 1975, s. 546.
- Andrzej Kołodziejczyk, Paweł Koperski: Bezkręgowce słodkowodne Polski: klucz do oznaczania oraz podstawy biologii i ekologii makrofauny. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2000, s. 249. ISBN 83-235-0192-0.
Linki zewnętrzne
- Valvatidae w AnimalBase Animal Base, dostęp: 26 maja 2014.
- Valvatidae w bazie NCBI dostęp: 25 maja 2014.
- Haszprunar G. 2014. A nomenclator of extant and fossil taxa of the Valvatidae (Gastropoda, Ectobranchia). „ZooKeys” 377: 1–172. pdf.
- J9U: 987007546402805171