Afrodisias Müzesi

Afrodisias Müzesi,^[1] 1979 yılında Aydın'da bulunan Afrodisias Antik Kenti'nden çıkan arkeolojik eserlerin sergilenmesi amacıyla kurulmuştur.

Aphrodisias Müzesi'nin asıl kuruluş amacı yalnızca arkeolojik yöreden gün ışığına çıkartılan zengin kalıntıların örneklerini ziyaretçilere sunmak değil, aynı zamanda, Roma ve erken Bizans Dönem'lerinde Aphrodisias'taki atölyelerde üretilen heykellerin mükemmelliğini ve çeşitliliğini vurgulamaktır.

Afrodisias ören yerinde bulunan eserlerin büyük bir kısmı heykellerden, lahitlerden ve rölyeflerden oluşmaktadır. Afrodisias ören yerindeki kazılardan önce, 1961 yılına kadar çıkan buluntular İzmir Arkeoloji Müzesi ve İstanbul Arkeoloji Müzelerine götürülmüştür. Ancak 1961 yılında Prof. Dr. Kenan Erim tarafından başlatılan kazılarla birlikte çıkan buluntular, kazı evi depoları ve kasaları ile Müzenin Önündeki Deveci Hanı'na konulmaya başlanmış, sonrasında ise bu buluntuların korunması ve sergilenmesi için ören yerinde şimdiki konumuna bir müze kurulmasına karar verilmiştir. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün mimarlarından Erten Altaban tarafından çizilen müze planının inşaatı 1971-1972 kışında başlamış ve 1977 sonbaharında tamamlanmıştır.^[2] Teşhir çalışmalarının tamamlanmasının ardından, Aphrodisias Müzesi resmi bir törenle dönemin Aydın Valisi Münir Güney tarafından hizmete açılmıştır. Afrodisias'ta bulunan ilk müzenin oldukça küçük olması nedeniyle mevcut müzeye ek bir bina inşa edilmesine karar verilmiş ve bu ek binada Sebastion yontuları sergilenmiştir. Bu karar Kültür Bakanlığı ve Anıtlar Kurulu tarafından alınmıştır.^[3]

Afrodisias, MÖ 1. yüzyıldan MS 5. yüzyıla kadar nitelikli eserler üreten bir heykel okuluna ev sahipliği yapmıştır. Kentin mermerleri, kentin 1 kilometre kuzeyinde bulunan mermer ocaklarından getirilirdi. Aphrodisias Müzesi, batı Anadolu'da bilinen en etkileyici ve olağanüstü müzelerden biridir. Kazılar sırasında ortaya çıkan eserler burada sergilenmektedir. Bulguların ilk halleriyle incelenmesi, antik anıtların görkemini anlamak için yeterlidir. Özellikle Aphrodisias'ın antik heykeltraş okulunun çalışmaları, bu sanatın gelişim seviyelerini göstermektedir.

Müzeye giriş yapıldıktan hemen sonra sağa dönülerek gezintiye başlanır. Satış reyonunun karşısındaki duvarda, bazı ünlü antik filozof ve devlet adamlarına ait tondo büstler bulunmaktadır. Sonraki salonda, imparator heykelleri, portre heykelleri, portre büstleri ve mevsimleri temsil eden figürlerin yer aldığı özgün bir lahit bulunmaktadır. Koridorda sergilenen kabartmalar, kentin ikinci kurucusu Zoilos'un anıt mezarına aittir ve Augustus dönemi olarak adlandırılan ikinci klasik çağa tarihlenmektedir. Melpomene salonunda, giyimli devlet adamları, tragedya perisi Melpomene ve Apollon'a ait heykeller sergilenmektedir.^[4]

Boksör ve oturan sanatçı heykellerinin sergilendiği salon, Odeon salonu olarak adlandırılmaktadır. Diğer bölüme geçmeden önce köşede bitmemiş heykeller sergilenmektedir.^[5] Bu koleksiyon, heykel yapım teknikleri ve evreleri hakkında dünya çapında bilgi veren önemli bir koleksiyondur. Yakınlardaki ve Aphrodisias'tan bulunan prehistorik malzemelerin sergilendiği vitrinler, önceki duvar vitrinlerinde sikke ve hikâyelerle birlikte yer almaktadır.^[6]

Akhilleus ve Pentasilia heykelinin adını taşıdığı salonda, Truva Savaşı'nın trajik bir hikâyesinden esinlenerek yapılan heykel bulunur. Ayrıca Diskoforos, genç Herkül ve Dionysos'u taşıyan Satir Heykelleri de burada sergilenmektedir. Sonraki salonda ise kentin ana tanrıçası Aphrodithe'nin kült heykeli yer alır. Heykelin hemen arkasında, Aphrodithe Tapınağı'nın baş rahibi Diogenes ve hemen sağında ise karısı Clodia Antonya Tatiana'nın heykelleri bulunur. Soldaki iki heykel, İmparator Constantin devrindeki rahip heykelleridir. Sol taraftaki dev heykel ise Demos'u temsil etmektedir, yani kent halkını.^[4]

2007 yılında Afrodisias Ek Müze binası inşa edilmiştir. Tasarımı 2006 yılında Y. Mimar Mühendis Cengiz Bektaş tarafından, Eda Erkan Altunbaş, Gülnaz Güzeloğlu ve Emrah Demir yardımıyla yapılmıştır. Müze ek binasının altında, Roma ve Bizans dönemlerine ait önemli olmayan duvar kalıntıları bulunmaktadır. Toplam inşaat alanı 915m² olan ek müze binası, kazıklar üzerine oturtulacak çelik bir yapı biçimde tasarlanmıştır.^[7] Sebastion ve yontuların sergileneceği alana uygun olan çelik ayaklar, 180 cm aralıklarla yerleştirilmiş ve 5.40 m açıklığı olan çelik kirişlere oturtulmuştur.^[8] Kazıkların hiç bir tarihî duvar kalıntısına denk gelmeyecek ve hiç bir ağaca dokunmayacak biçimde yerleştirilmesi, yapının havada tutulmasına ve böylece alt kısımdan girildiğinde her şeyin görülebilmesine olanak sağlamaktadır

Aphrodisias Müzesi'nin dış duvarı, yerli bir marka olan Çanakkale Seramik tarafından özel ölçülerle üretilmiş klinkerlerle kaplanmıştır. Ardından hava boşluğu, ısı yalıtımı, nem yalıtımı ve tekrar bir hava boşluğu yer alır. İç mekanda ise alçıpan kullanılmıştır. Yapının ışık dağılımı, Yıldız Teknik Üniversitesi'nin ilgili biriminde incelenmiştir. Tüm yapı, sadece 7 ay süren inşa sonrası 2007 yılının Ekim aynında tamamlanmıştır.

Afrodisias'a en rahat Nazilli üzerinden ulaşılabilmektedir. Nazilli – Karacasu arası yaklaşık olarak 40 km’dir. Müzeye ve ören yerine ulaşmak için Nazilli – Karacasu arasında çalışan 215 numaralı hat otobüsü tercih edilebilir.^[9] Afrodisias antik kenti içerisinde yer alan ve ziyaretçilerin Müze Kart ile ayrıca girebilecekleri müze, kış sezonunda 17.00'ye, yaz sezonunda ise 19.00'a kadar haftanın 7 günü gezilebilir.^[10]