Dedekuyusu Höyüğü

37°51′29″K 27°48′33″D / 37.85806°K 27.80917°D / 37.85806; 27.80917Rakım90 m (295 ft)TürHöyükTarihçeKuruluşM.Ö. 4.500Terk edilişM.Ö. 1.200Devir(ler)

• Geç Kalkolitik Çağ
• Erken Tunç Çağı
• Orta Tunç Çağı

Dedekuyusu Höyüğü, Aydın il merkezinin 1,5 km. batısında yer alan bir höyüktür. Tarih içinde Antheia, Tralleis, Andropolis, Güzelhisar, Aydın Güzelhisan ve nihayetinde Aydın olarak adlandırılan kentin merkezindeki geçmişinin en eski kanıtı Dedekuyusu (Deştepe) Höyüğüdür. Yapılan araştırmalar sonucu elde edilen buluntular, Aydın merkezindeki en eski yerleşimin Dedekuyusu Höyüğü olduğunu, buradaki yaşamın M.O. 4500 yıllarından M.Ö. 1200 yıllarına kadar devam ettiğini ortaya koymaktadır.^[1]

Büyük Menderes Ovası'nın en büyük höyüklerinden biri olarak bilinmektedir. Denizden 90 metre yükseklikte olup ova seviyesinden yüksekliği 10 metre olan oval biçimli bir tepedir. Deştepe adıyla da bilinmektedir. Günümüz yapılaşmasıyla giderek tahrip edilmektedir.^[2]

Höyüğü’nün çevresinde yapılaşma artınca 1995 yılında İzmir 2. Koruma Kurulu tarafından “1. derece arkeolojik SİT alanı” olarak ilan edilmiştir.^[3] Daha sonraki yıllarda Kültür ve Turizm Bakanı Atilla Koç’un Aydın’da yeni kurduğu koruma kurulunun bir kararı ile 3. derece sit alanına çevrilmiştir.^[4]

Höyük ilk olarak Çatalhöyük yerleşimini de bulan İngiliz arkeolog James Mellaart tarafından saptanmıştır. Yüzey araştırmaları R. T. Marchese, Engin Akdeniz ve Sevinç Günel tarafından yapılmıştır.^[2][5]

Yüzeyden toplanan malzeme Geç Kalkolitik Çağ'a, Erken Tunç Çağı'na ve MÖ 2. binyıla tarihlenmektedir.^[2] Kuzey-güney doğrultusunda uzanan höyük, karakteristik bir oval yapıya sahiptir. Bu oval yapı, kuzey-kuzeydoğu yönünde daralırken, güney-güneybatı yönünde genişleyerek daha dik bir eğim oluşturur. Höyük üzerinde yapılan yüzey araştırmaları, bu coğrafi özelliği göz önünde bulundurarak, kuzey-güney doğrultusunda tepe ve yamaç kesimleri ile höyük çevresinin ayrı ayrı taranması şeklinde gerçekleştirilmiştir.^[5]

Yüzey araştırmalarının sonuçları, buluntuların höyüğün güney-güneydoğu ve güneybatı kesimlerinde daha yoğun olarak ortaya çıktığını göstermektedir. Bu durum, söz konusu bölgelerin yerleşimin merkezi veya yoğun aktivite gösterilen alanları olabileceğine işaret etmektedir.

Höyükten elde edilen seramik buluntular, hem malzeme ve üretim teknikleri hem de biçimsel özellikleri açısından incelendiğinde, Kalkolitik Çağ'dan Erken ve Orta Tunç Çağlarına uzanan geniş bir kronolojik süreci kapsamaktadır. Bu buluntular, höyüğün uzun süreli ve sürekli bir yerleşim alanı olarak kullanıldığını göstermektedir.^[4]

Özetle, höyüğün coğrafi konumu, oval yapısı ve buluntuların dağılımı, yerleşimin zaman içindeki değişimleri ve işlevsel alanları hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. Özellikle güney-güneydoğu ve güneybatı kesimlerinin, yerleşimin merkezi veya yoğun aktivite gösterilen alanları olduğu düşünülmektedir. Seramik buluntular ise höyüğün Kalkolitik Çağ'dan itibaren yerleşim gördüğünü ve uzun bir süre boyunca kullanıldığını göstermektedir.

Geç Kalkolitik Çağ'a tarihlenen çanak çömlek grubu, kaba nitelikli, taş ve mika katkılı hamurlu, sarımsı devetüyü renginde ve oldukça kalın cidarlı maldır. Bunlar, bölgenin Geç Kalkolitik Çağ malzemesinin karakteristiğini gösterir. Diğer bir mal grubu, orta nitelikte, taş ve bolca mika katkılı hamurlu, kırmızı ya da grimsi devetüyü renginde astarlı çanak çömlekse Erken ve Orta Tunç Çağı çanak çömleğidir. Benzer hamur yapısında, siyah astarlı ve parlak perdahlı çanak çömlek parçaları, Batı Anadolu Erken Tunç Çağı seramik gelişiminde bilinen karakteristik yüzey işlenişini vermektedir. Biçim olarak yuvarlak gövdeli, hafifçe içe eğik, basit ağız kenarlı mallar görülür. Siyah astar ve parlak perdahlı yüzey işlenişi özellikleri İzmir Çatalkaya yamaç yerleşiminin akropolünde görünen mallarla benzerlik göstermektedir.^[5]

• Bahçetepe Höyüğü

• Yakın plan kroki12 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.